Pierre Boulez, Ensemble Intercontemporain
Mieszczący się przy paryskim placu Igora Strawińskiego IRCAM jest ośrodkiem muzyki awangardowej i instytutem badań nad dźwiękiem w jednym. Powołany do życia w latach siedemdziesiątych z inicjatywy Georgesa Pompidou, prowadzony przez guru muzyki współczesnej Pierre’a Bouleza stał się szybko jednym z najważniejszych centrów muzyki elektroakustycznej na świecie. To tam i być może tylko tam, możliwe było powstanie kompozycji, która kilkanaście lat później zostanie zarejestrowana przez Deutsche Grammophon na stereofonicznej płycie CD, przynosząc jej autorom i wydawcy nagrodę Grammy w 2000 roku w kategorii Najlepsza Kompozycja Muzyki Współczesnej. Właściwie tyle tytułem wstępu, gdyby nie fakt, iż ta elektroakustyczna kompozycja na orkiestrę kameralną, sześciu solistów (harfa, cymbały, wibrafon, dzwonki/ksylofon, oraz dwa fortepiany) i live electronics jest kompozycją przestrzenną, gdzie każdy z solistów zajmuje precyzyjnie określone miejsce względem słuchacza i orkiestry, a dodatkowa obecność sześciu głośników, które dialogują i przetwarzają na bieżąco grę solistów całą sprawę dodatkowo komplikuje. Wyzwanie przed jakim stanął realizator nagrania stereo przekraczała z pewnością możliwości standardowej realizacji.
Répons to średniowieczny francuski termin określający specyficzny rodzaj antyfonalnej muzyki chóralnej, w której na śpiew solisty zawsze odpowiada śpiew chóru. W Répons Bouleza można znaleźć wszystkie rodzaje dialogów: między solistami a zespołem, między jednym solistą a innymi solistami oraz między przetworzonymi i nieprzetworzonymi dźwiękami: ich wysokością, rytmem, dynamiką i barwą, plus transformacje brzmienia instrumentów solowych w czasie rzeczywistym. W kompozycji tej mamy do czynienia jeszcze z jednym fenomenem: przemieszczaniem się muzyki w przestrzeni, ponieważ solista i chór znajdują się w różnych miejscach fizycznych – sześciu solistów w typowym wykonaniu znajduje się na obrzeżach sali koncertowej (podobnie jak sześć głośników), podczas gdy zespół instrumentalny znajduje się w centrum, dookoła którego przeznaczono miejsce dla publiczności. Podczas nagrania i realizacji z pewnością musiała zapaść decyzja, jaką perspektywę tej kompozycji chcemy przekazać, bowiem przypisana jej struktura pozbawia ją jednorodnego odczytania. Być może, jest to perspektywa pulpitu dyrygenckiego, rozumianego tutaj nie jako audioidiomowa bliskość od źródła, ale punkt, w którym postawiono umownego słuchacza. Odnoszę wrażenie, iż perspektywę tę dobrze oddaje rysunek poniżej, a słuchacz znajduje się miejscu zaznaczonym jako audio equipment.
Muzyka z tego miejsca jest wielowątkowa i wielokierunkowa do granic możliwości, pełna przepychu, a momentami może i nadmiaru. To z pewnością nie są dźwięki łatwe w percepcji, a kategoria easy listening omija te rejony szerokim łukiem. Niemniej jednak, to co otrzymujemy w zamian jest fascynującą podróżą po niespotykanej przestrzenności i labiryntowym charakterze tej muzyki. Dźwięki, które docierają do nas zza głowy wydają się być nienaturalne, wywołują szok i niedowierzanie, i choć dookólne, wielokierunkowe słyszenie jest dla nas czymś naturalnym w kontekście natury, to już nie jest takowym w kontekście słuchania muzyki. Świetna realizacja z pewnością zasłużyła na owe Grammy sprzed dwudziestu lat. Jeśli tylko nasz sprzęt pozwoli na reprodukcję zarejestrowanego w magiczny sposób dookólnego dźwięku (tu bowiem trzeba zaznaczyć, iż płyta ta jest swego rodzaju probierzem możliwości naszego systemu i reprodukcja przestrzenności i dookólności dźwiękowego spektrum w dużej mierze zależy od jego jakości i poprawnego ustawienia), czeka nas wielka, niemalże imponująca akustyczna przygoda i radość z doświadczania muzyki, która płynie zewsząd.
- Conductor – Pierre Boulez
- Cimbalom – Michel Cerutti
- Harp – Frédérique Cambreling
- Piano – Dimitri Vassilakis, Florent Boffard
- Vibraphone – Vincent Bauer
- Xylophone, Glockenspiel – Daniel Ciampolini
- Orchestra – Ensemble Intercontemporain
- Clarinet – Alain Damiens
- Engineer [Balance] – Klaus Hiemann
- Engineer [Ircam] – Daniel Raguin, Etienne Bultingaire, Gérard D’Elia
- Engineer [Recording] – Jürgen Bulgrin, Mark Buecker
- Technician [Musical Assistant]
- Technician [Electro-acoustic Realization] – Andrew Gerzso
- Technician [Sound Spatialization] – Jean-Marc Jot
Record Label: Deutsche Grammophon w serii 20/21, CD 457 605-2
© Audio Idiom